wil de echte kunstenaar opstaan, alsjeblieft?

Nu we steeds vaker kunstmatige intelligentie inzetten voor creatieve doeleinden, rijst de vraag: wie is de rechtmatige eigenaar van AI-gegenereerde kunst?

Recente juridische uitspraken en ontwikkelingen in het auteursrecht werpen nieuw licht op deze complexe kwestie. Terwijl sommigen beweren dat AI-creaties auteursrechtelijk niet beschermd kunnen worden, stellen anderen dat de menselijke input cruciaal is. Deze discussie raakt de kern van wat we beschouwen als creativiteit en auteurschap in het digitale tijdperk.

(Door Sven De Mey, time 4 ai Action - t4ai, 22 oktober 2024)

is kunst enkel "echt" wanneer het analoog is?

In de snel evoluerende wereld van kunstmatige intelligentie (AI) en creatieve productie, woedt een intens debat over auteursrecht en eigendom van AI-gegenereerde werken. Recente juridische uitspraken, met name een baanbrekende zaak in Praag, hebben de complexiteit van deze kwestie blootgelegd.

onderaan het artikel geef ik ook mijn eigen perceptie op dit dilemma

rechtzaak tegen advocatenkantoor

De Praagse rechtbank heeft zich onlangs uitgesproken over een zaak waarbij een man auteursrechtelijke bescherming zocht voor een afbeelding gegenereerd door AI. De man had met AI een afbeelding gemaakt: twee handen die een zakelijk contract ondertekenen.

Een tijd later kwam hij erachter dat een advocatenkantoor die afbeelding zonder zijn toestemming had gebruikt als illustratie op hun website. In zijn pleidooi haalde de eiser aan dat de afbeelding is gecreëerd middels een door hem geschreven opdracht. Hij slaagde er weliswaar niet in te bewijzen dat hij diegene was die de opdracht (ook "prompt" genoemd) had gegeven.

De rechtbank oordeelde dat het AI-gegenereerde werk in dit geval geen auteursrechtelijke bescherming genoot. De belangrijkste reden hiervoor was dat het werk niet voldeed aan de conceptuele kenmerken van een auteurswerk, namelijk dat het een uniek resultaat moet zijn van de creatieve activiteit van een natuurlijk persoon.

 

"De rechtbank stelde dat “auteursrecht een absoluut recht is dat toebehoort aan een individu” en dat een door AI gegenereerde afbeelding “per definitie geen auteursrechtelijk beschermd werk kan zijn” als deze niet door de aanvrager persoonlijk is gemaakt."

 

de menselijke factor

Deze uitspraak benadrukt een cruciaal aspect van het huidige auteursrecht: de nadruk op menselijke creativiteit. De rechtbank stelde dat “auteursrecht een absoluut recht is dat toebehoort aan een individu” en dat een door AI gegenereerde afbeelding “per definitie geen auteursrechtelijk beschermd werk kan zijn” als deze niet door de aanvrager persoonlijk is gemaakt.

de deur op een kier

Echter, de uitspraak liet een interessante opening. De rechtbank suggereerde dat als de eiser voldoende bewijs had geleverd dat hij daadwerkelijk gedetailleerde instructies had gegeven aan de AI, er mogelijk sprake zou kunnen zijn van auteursrechtelijke bescherming. Dit impliceert dat er ruimte is voor menselijke creativiteit in het sturen van AI-systemen.

"Zeer specifieke, creatieve input van een menselijke ‘auteur’ in het AI-proces kan mogelijk leiden tot auteursrechtelijke bescherming. Dit zou kunnen gelden voor gevallen waarin de instructies aan de AI zeer gedetailleerd zijn, bijvoorbeeld met betrekking tot kleurgebruik, compositie, of andere artistieke elementen."

Deze nuance is van groot belang voor de toekomst van AI en auteursrecht. Het suggereert dat zeer specifieke, creatieve input van een menselijke ‘auteur’ in het AI-proces mogelijk kan leiden tot auteursrechtelijke bescherming. Dit zou kunnen gelden voor gevallen waarin de instructies aan de AI zeer gedetailleerd zijn, bijvoorbeeld met betrekking tot kleurgebruik, compositie, of andere artistieke elementen.

let op de kleine lettertjes

In de educatieve sector zien we al een pragmatische benadering van dit vraagstuk. Sommige AI-bedrijven, zoals OpenAI (maker van DALL·E), staan het gebruik van hun AI-gegenereerde afbeeldingen toe voor educatieve doeleinden. Dit geeft docenten de vrijheid om deze technologie te integreren in hun lesmateriaal, zonder zich zorgen te maken over auteursrechtelijke kwesties.

Andere bedrijven, zoals Adobe met hun Firefly AI, hanteren een genuanceerder beleid. Ze staan commercieel gebruik toe van output van hun volledig ontwikkelde AI-functies, maar beperken het gebruik van bèta-functies tot persoonlijk gebruik. Dit toont aan hoe complex en evoluerend het landschap van AI en auteursrecht is.

hoe moet het nu verder?

Het is duidelijk dat de wetgeving rond AI en auteursrecht nog in ontwikkeling is. Juristen en beleidsmakers worstelen met de vraag hoe ze menselijke creativiteit kunnen beschermen en tegelijkertijd ruimte kunnen bieden aan technologische innovatie. De komende jaren zullen ongetwijfeld meer juridische uitspraken en mogelijk nieuwe wetgeving brengen om deze kwesties aan te pakken.

besluit

Voor creatieve professionals, educators en bedrijven die AI-technologie willen inzetten, is het cruciaal om op de hoogte te blijven van deze ontwikkelingen. Het zorgvuldig documenteren van het creatieve proces, inclusief de input gegeven aan AI-systemen, kan in de toekomst van belang zijn voor het claimen van auteursrecht.

Terwijl het debat voortduurt, is één ding duidelijk: de intersectie van AI, creativiteit en auteursrecht zal een van de meest fascinerende en uitdagende juridische en ethische kwesties van ons tijdperk blijven. 

---

persoonlijk standpunt op deze zaak

eigen mening

Ik mag zeggen dat ik toch een uitgesproken mening heb over de kwestie van auteursrecht op AI-gegenereerde werken. Ik ben ervan overtuigd dat een werk dat met behulp van AI is gegenereerd, volledig toebehoort aan de persoon die de opdracht heeft bedacht, geschreven of als prompt heeft geformuleerd.

mijn standpunt is gebaseerd op verschillende cruciale factoren:

1. creatief denkproces: Zonder de verbeelding, het idee of de persoonlijke tekst die aan de oorsprong ligt van het gegenereerde werk, zou de uitkomst simpelweg niet hebben bestaan. Elk resultaat van een door mensen ingevoerde opdracht is in essentie het product van een creatief denkproces. Het bedenken van een correcte beschrijving, oorspronkelijke tekst, visie of nauwkeurig ontwikkelde prompt is op zichzelf al een creatieve daad.

2. het emotionele component: AI-modellen hebben geen emoties. Zonder emotie kan er geen sprake zijn van een wezenlijke factor in een creatief proces. De interpretatie door AI is gedeeltelijk willekeurig, afhankelijk van de gebruikte algoritmes en gebaseerd op begrippen, stijlen en voorbeelden van reeds door mensen gemaakte kunstwerken. De emotionele diepgang en intentie komen volledig van de menselijke creator.

3. AI als geavanceerd gereedschap: In deze visie fungeert AI als een geavanceerd gereedschap dat de kunstenaar of creator gebruikt om zijn of haar creatieve idee om te zetten in een tastbaar medium, of dit nu beeldend, literair of muzikaal is. Net zoals een fotograaf een camera gebruikt of een musicus een instrument, zo zet een moderne creator AI in als instrument om zijn visie te verwezenlijken. We kennen het auteursrecht van een foto niet toe aan Canon of Nikon, noch schrijven we een muziekstuk toe aan Steinway of Stradivarius.

4. vaardigheid in "prompt engineering": Het effectief communiceren met AI om het gewenste resultaat te bereiken, is op zichzelf een kunstvorm. Deze ‘prompt engineering’ vereist specifieke vaardigheden, kennis en creativiteit. Het is een nieuwe vorm van artistieke expressie die volledig menselijk is.

5. selectie en verfijning: Na het genereren van het werk is het de menselijke creator die beoordeelt of het resultaat voldoet aan de artistieke visie, en die mogelijk verdere aanpassingen doorvoert via nieuwe prompts. Dit curatorschap is een essentieel onderdeel van het creatieve proces.

"Zonder de menselijke creativiteit, emotie en intentie kan er geen kunstwerk zijn.
Het is de menselijke kunstenaar die betekenis geeft, keuzes maakt en het werk in een bredere context plaatst."

Door het auteursrecht toe te kennen aan de bedenker van de prompt of opdracht, erkennen we niet alleen de waarde van het eindproduct, maar ook het volledige creatieve proces dat eraan voorafgaat. Dit stimuleert innovatie en experimenten met AI in creatieve velden, terwijl het tegelijkertijd de rechten van menselijke creators beschermt.

Ik erken dat AI een krachtig hulpmiddel is dat nieuwe mogelijkheden opent voor artistieke expressie. Echter, zonder de menselijke creativiteit, emotie en intentie zou er geen kunstwerk zijn. AI voegt misschien een element van onvoorspelbaarheid toe, maar het is de menselijke kunstenaar die betekenis geeft, keuzes maakt en het werk in een bredere context plaatst.

Deze benadering respecteert zowel de rol van menselijke creativiteit als de potentie van AI-technologie, terwijl het de fundamentele principes van auteursrecht in stand houdt. In een snel evoluerende technologische wereld is het cruciaal om de unieke waarde van menselijke creativiteit te blijven erkennen en beschermen.